HİPERMEDYA NEDİR?
Hipermetin İngilizce “hypertext” den Türkçeye yerleşmiş bir terim olup, bu kelime de
İngilizce köken olarak hyper ve text kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. İngilizcede
kullanılan hyper ön eki aslında kelime anlamı olarak McKnight, Dillon ve Richardson
tarafından (1996) “-dan fazlası” olarak açıklanmıştır. Hipermetin olarak çevirdiğimiz terimin
kökleri bu şekilde incelendiğinde aslında metinden fazlası ve metinin üzerinde anlamına
gelmektedir. Aslında bu anlamda hipermetinler kitaplardaki ve yazılı metinlerdeki belli
kısıtlılıkları, özellikle bilgisayar teknolojisi yardımıyla, ortadan kaldıran ve dinamik şekilde
metinden metine köprüler oluşturmaya olanak sağlayan bir yapıdır. Böylece kullanıcılar
herhangi bir konu ile ilgili bilgiye erişirken bir yandan da o konudaki farklı bilgilere ve
ekranlara köprüler vasıtası ile geçiş yapma olanağına sahip oluyorlar. Böylece kullanıcılar
kâğıttan bir metini okunmasındaki gibi doğrusal bir şekilde ilerlemek durumunda kalmadan
ilişkili farklı bilgilere erişim olanağına sahip oluyorlar
HİPER ORTAM NEDİR
Metinle birlikte diyagram, animasyon, ses ve video içeren hiper metinin genişletilmiş halidir.Doğrusal olmayan yapısı nedeni ile hiper ortam bilgiye hızlı ve kişiye özgü yollarla sınırsız ulaşımı sağlamaktadır.Bu avantajlarının yanı sıra bu ortamlar; öğrenciye kendi öğrenmesinin kontrolünü vererek daha fazla özgürlük sağlamaktadır.Ayrıca bu ortamlarda sunulan bilgiler farklı şekillerde düzenlenebilmekte, kolaylıkla güncellenebilmekte ve yayınlanabilmektedir.Yukarıda belirtilen avantajları nedeniyle hiper ortamlar, öğrenme süreçlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.Ancak aşırı bilişsel yüklenme, hiper ortamlarda oldukça önemli bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Aşırı bilişsel yüklenme, öğrencilerin tek seferde çok fazla bilgi bombardımanına tutulması sonucunda ortaya çıkmaktadır.Aşırı bilişsel yüklenme, hiper ortamlarda çalışırken bağlantıların oluşturulması, isimlendirilmesi ve bu bağlantıların izini kaybetmemek için harcanan çaba sonucunda kullanıcıların daha fazla zihinsel olarak yüklenmesi olarak da tanımlanabilir. Okuyucular için hangi bağlantının takip edileceği, sunulan tercihlerden hangisinin seçilip hangisinin bırakılması gerektiğine karar vermek aşırı bilişsel yüklenmeye neden olmaktadır. Hangi yolun takip edileceğine karar verme sürecindeki duraklama oldukça dikkat dağıtıcıdır ve beraberinde birçok probleme neden olabilmektedir.
ÇOKLU ORTAM NEDİR?
Bir materyalin resim ve metinlerle desteklenerek sunulmasıdır.Bilgisayarın karşısında oturup,bilgisayardan yazılı,animasyonlu ve sesli bir metin indirmek;Bir oda içerisinde ki insanlara görsel ve işitsel bir sunum yapmak; Bir video veya film izleme;Çok basit anlamda tebeşir ve tahta da;Resimli bir metin de çoklu ortam sayılabilir.Başka bir deyişle,bir materyalin birden fazla form da sunulmasıdır.Burada ki amaç öğrenmeye teşvik eden ve motive eden öğretimsel mesajın tasarlanmasıdır
Tarihçesi ve Gelişimi
Hiper metin ve hiper ortamın tarihsel gelişimin başlangıcı, 1945'te bush tarafından geliştirilen ''memex'' isimli sistemdir.Daha sonra Ted Nelson'un geliştirdiği ''xanadu'' adlı sistemle hiper metin ve hiper ortam sistemleri oluşturulmuş ve birbirine bağlanmıştır.1980'li yıllarda ''hypcards'' ve ''notecards'' adlı iki bilgisayar yazılımı ile hiper metin hazırlamak oldukça kolaylaşmıştır.Daha sonra bilgisayarın işletim sistemi ve türünden bağımsız olarak bir metin sisteminin hayata geçirilmesi ''HTML'' nin (Hypertext markup language) geliştirilmesi ile mümkün olmuştur.HTML'nin sağladığı avantajlar sayesinde hiper metinlerle tasarlanmış web sayfaları oluşturulmuştur.
ÇOKLU ORTAMIN AVANTAJLARI-Kitapların çoğu doğrusal bir şekilde tasarlanmış ve yazılmıştır.Ancak okuyucu genel olarak romanlar dışında bir kitabı doğrusal,baştan sona okumak zorunda değildir.
-Basılı materyallere göre elektronik ortamda çok daha fazla bilgi rahatlıkla saklanabilir ve elektronik ortamda kolaylıkla güncellenen bu bilgilere anahtar kelimeler kullanılarak arama ve gezinme araçları yolu ile kolaylıkla erişilebilir.
-Materyaller,metin ve resimlerle sınırlıdır.Oysa hiper ortamlarda aynı konu,animasyon,video ve ses gibi farklı ortamlar işe koşularak verilebilir.Üstelik farklı ortamlarda kolaylıkla değiştirilebilir,güncellenebilir ve yayınlanabilir.
HİPER MEDYANIN AVANTAJLARI
-Öğrenci materyal geliştirirken zihinsel olarak sürece materyallere çalışırken olduğundan daha fazla dahil oluyor
-Çoklu ortamlar(multimedia)daha soyut kavramların daha anlaşılır hale gelmesine yardımcı olur.
-Öğrenciler hipermedyayı geliştirirken kendi düşüncelerini ve bilgilerini aktarırlar.
-Öğrencilerin öğretmenin sadece bilgiyi aktaran kişi olduğu yönündeki düşüncelerini değiştirir.
-Tasarımcı olarak sürece dahil olmaları öğrencilerin kritik ve yaratıcı düşünme yeteneklerini arttırır.
HİPER METİNİN AVANTAJLARI
-Araştırmacının zihninde konuyla ilgili sağlam bir alan oluşur.
-Hipermetin ile bilgileri toplayıp düzenlemek çok daha kolaydır.
-Hipermetin görüş ve düşünceleri bir araya getirdiği için toplumun iletişim hızı artar.
Hiper Metin, Hiper Ortam ve Çoklu Ortamın Sınırlılıkları Nelerdir?
Çoklu ortamların birçok avantaja sahip olduğunu söyleyen araştırmacılar olmasına karşın bazı araştırmacılar da bu ortamların birçok problemi de beraberinde getirdiğini vurgulamaktadır.Bunların içinde en önemlisi;çoklu ortamda gezinme sırasında yaşanan kaybolma sorunudur.
Çoklu ortam birçok düğüm ve bağlantı içermektedir.Kullanıcılar ise bu bilgi yığınında kolaylıkla kaybolabilmektedirler.Kullanıcılar,hangi yoldan bilgiye eriştiklerini,tüm ortam içerisinde nerede olduklarını ve ulaşmak istedikleri bilgiye gitmek için hangi bağlantıyı seçmeleri gerektiğini bilememektedirler.Ortam yapısının karmaşıklığı,ortamda sağlanan gezinme araçlarının yetersizliği veya kullanıcının bilgi yoğunluğu ile yaşadığı aşırı bilişsel yük kaybolmanın nedenleri arasında sayılabilir.Kaybolmanın hiper metin,hiper ortam ve çoklu ortamların bir dezavantajı olarak gösterilmesinin nedeni ise kaybolan kullanıcının istediği bilgiye ulaşmak için daha fazla çaba ve zaman harcaması gerektiği için bazen umutsuzluğa kapılarak öğrenme sürecini bırakması,ortamda sunulan bilginin yapısını kavrayamaması nedeni ile öğrendiği bilgiler arasında bağlantılar oluşturamaması kısacası başarının düşmesidir.
Chen ve Dwyer'e göre çoklu ortamlarla ilgili alan yazınında yer alan diğer bazı problemler ise şunlardır;bu ortamların tasarımının bilgisayar bilimcileri tarafından yapılması,tasarımda öğrenme kuramlarının temel alınmaması ve bireysel farklılık ve öğrenme stillerinin dikkate alınmamasıdır.Bahsedilen bu dezavantajların birer avantaj haline getirilmesi,ortam tasarımında öğrenme kuramlarının,öğrenme amaçları,görevleri ve değerlendirmenin çok yönlü olarak ele alınması,öğrencilerin bireysel farklılıklarının tasarıma yansıtılması ve tasarımda öğretim tasarımları,içerik uzmanları,bilgisayar programcıları vb. uzmanların bir araya gelerek bir ekip halinde çalışmaları ile mümkün olabilir.McKnight ve diğerlerinin de belirttiği gibi bu ortamlar iyi tasarlandığında,öğrenmeyi kolaylaştırabilir ve öğrencilerin başarısını arttırabilirler.
Hipermedya’nın Yapısı
- Bir hipermedya programının yapısı her birinde diğer nesne ve sayfalara bağlanan çeşitli nesnelerin(metin,resim,ses) yer aldığı çeşitli sayfalar içerir.
- Bir hipermedya programı sıralı sayfalar şeklinde geleneksel örgütlemeler içermez.
- Sayfalar değişik sıralarda verilebilir.
- Dallanma araçları,indeksler,haritalar,içerik tabloları,zaman çizgileri ve kelime arama işlevleri içerebilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder